เหมืองโชน เหมืองแร่ดีบุก ที่ตำนานต้องกล่าวถึง
สัมภาษณ์คำต่อคำแป๊ะปุ่นจ้อง หรือนายปุ่นจ้อง แซ่หลี อายุ 88 ปี
เมื่อวันที่ 16 พฤษภาคม 2543
สัมภาษณ์โดยนายณรงค์ ชื่นนิรันดร์ ผู้สื่อข่าว 7
สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย
อำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา
* * * * * * * * * *
- คำถาม เรียนถามถึงที่มาที่ไปของเหมืองโชน เป็นอย่างไรบ้างครับ
-แป๊ะปุ่นจ้อง เวลานี้มันลำบากเสียแล้ว แล้วไม่มีใครขึ้นใครลงเลย คนเคยเดิน เดินถึงถ้าไม่เคยเดินเดินไม่ถึง ทางมันกันดาร
- คำถาม แป๊ะครับแป๊ะ ได้ทำงานกับเหมืองโชน เมื่ออายุเท่าไหร่ครับ
-แป๊ะบุ่นจ้อง ผมเข้าไปทำงาน พ.ศ. 2472 ผมเป็นเสมียนอยู่ที่ทางใต้ ที่นางย่อนหรือที่ท่าข้าม ตำบลคุระบุรี มาทีหลังผมก็ไปอยู่บนเหมือง แล้วก็จนกระทั่งว่า เขาใช้ระเบิดหินกัน และก็พอมาเผา มาตำ มาล้าง เป็นแร่ แล้วก็จ้างคนหาบลงมา มาภายหลังพระอร่ามก็ตั้งกั้นทำนบ ทำเป็นท่อนี้เป็นหัวฉีด เป็นเหมืองฉีดดิน ฉีดไปฉีดไปมันก็ไม่ค่อยคุ้ม แต่ก็พอทำได้ ภายหลังพระอร่ามก็ไปสั่งซื้อเครื่องมา เครื่องบดบดหิน แล้วก็มาตั้ง ก็ตั้งเครื่องบั่นไฟฟ้า มอเตอร์ไดนาโมต่อสายปรับที่ทำ ทำโดยใช้ระเบิดแบบที่ว่าเจาะด้วยมือ ใช้ค้อนทุบเหล็กเจาะลงไปใช้ระเบิดจนกระทั่งว่ามาภายหลัง เมื่อพระอร่ามหมดอายุไปแล้ว (ตาย) กองมรดกไปทำเหมืองก็แบบเดียวกัน ได้หินมาก็มาบดอย่างว่า ไม่ได้เผาอย่างเมื่อก่อน ที่นี่มาทีหลังก็ทำไปขายไปเสียเลย (ขายกิจการเพราะขาดทุน) ขายให้คุณเจียร วานิช (ปู่คุณอัญชลี วานิช สส ภูเก็ต) จ.ภูเก็ต คุณเจียรทำอยู่สัก 2-3 ปีมั้ง ให้คนนี้มาทำบ้าง ให้คนโน้นมาทำบ้าง ก็สู้ไม่ไหว (คือหมายถึงขาดทุน) เพราะว่าทุนไม่คุ้มกัน ก็เลยขายไปให้บูรพา บูรพามาทำก็ทำเครื่องเจาะ ใช้เครื่องใหญ่มาเจาะมาทำจนกระทั่งว่า ทำไปทำมาก็มาเปลี่ยนผู้จัดการ พอเปลี่ยนผู้จัดการเหมืองก็ตกทันทีเลย (ขาดทุนทันที) มันไม่เหมือนอย่างที่ทำอย่างครั้งก่อน ๆ เพราะว่าผู้จัดการความรู้อย่างไรก็ไม่ทราบ แล้วก็องค์การเหมืองแร่ให้เช่า (หมายถึงองค์การเหมืองแร่ในทะเลที่ภูเก็ตไปเช่า ปัจจุบันเลิกกิจการไปแล้ว) องค์การไปเช่าแล้วก็เบิกทางขึ้นไปทางกำพวน แล้วก็เอาเครื่องใหญ่ไปตั้งเลย ไปตั้งเจาะ ต่อมาบูรพาเอากลับมาอีก (บริษัทบูรพา จำกัดของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์) พอทำทำก็เลิกกันไปอย่างนั้นแหละ
- คำถาม ช่วงไหนที่จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ เข้าไป
-แป๊ะบุ่นจ้อง จอมพลสฤษดิ์ไม่ได้ขึ้นไป ว่าจะขึ้นไป ไปไม่ถูก ทำที่ทำทางไว้เสร็จแล้ว ฮ.จะลงไปไม่ถูก คนนำไม่ถูก เลยไม่ได้ลงไปดู
- คำถาม ขายให้จอมพลสฤษดิ์ทำปีไหน ตกลงจอมพลสฤษดิ์ เข้าไปทำเหมืองแร่ไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง ทำฮะ ทำเหมืองแร่ฮะ
- คำถาม ช่วงไหนฮะแป๊ะ
- แป๊ะบุ่นจ้อง ช่วง พ.ศ. 2501-2502 แล้วทำมา ทำมา แล้วเปลี่ยนผู้จัดการก็เลยทำไม่ได้
- คำถาม แล้วทำไม่ได้ แล้วทำอย่างไรล่ะ
-แป๊ะบุ่นจ้อง ก็เลยหยุดกันไป ผมลาออกแล้วเวลานั้น เพราะไปไม่ไหวแล้ว ก็เลยออก จากนั้นก็หยุดกันไปเลย
- คำถาม แล้วทราบไหมว่าญี่ปุ่นเข้าไปซื้อเหมืองโชนต่อจากนั้นใช่ไหมครับ
- แป๊ะบุ่นจ้อง พวกญี่ปุ่นไปดูเหมือนกัน ไปดูแล้วก็ไม่ขายให้คนต่างชาตินี่ ไม่ขายให้คนต่างชาติก็เลยเขาก็เอาไม่ได้
-คำถาม แต่เข้าไปสำรวจใช่ไหมครับ
- แป็ะบุ่นจ้อง เขาไปดูหน้าเหมืองหิน เรียกว่าเขาโชน ที่มีแร่ เป็นภูเขาลูกหนึ่ง พื้นทราย เล็ก ๆน้อย ๆ ก็มีแร่เหมือนกันไม่ใช่ไม่มี ที่นี่เขาบอกว่าตามโครงการจะเอา ฮ.ลงไป ที่นี่ทางรัฐบาลก็ไม่ยอมให้ ก็กลัวว่าจะมีอะไรสักอย่าง ก็เลยไม่ยอมให้ ก็เลยคุณเจียรขายไปให้บูรพา
- คำถาม อยากจะเรียนถามแป๊ะอีกนิดหนึ่งว่าที่พระอร่าม สาครเขต เข้าไปเหมืองโชนปีไหนครับ
- แป๊ะบุ่นจ้อง พระอร่ามทำก่อนหน้านั้น 30-40 ปีมาแล้ว แต่ทำแบบโบราณ มาเมื่อตัดทางขึ้นไป พระอร่ามก็ขึ้นไปทุกปีนะครับ ไปทุกปี ไปดูทุกปี
- คำถาม แล้วแป๊ะเข้าไปทำงานกับพระอร่าม แป๊ะอายุเท่าไหร่นะครับตอนนั้น
- แป๊ะบุ่นจ้อง อายุของผมก็อายุ 27-28 ปีแล้ว
- คำถาม แล้วตอนนั้นพระอร่ามอายุเท่าไหร่
- แป๊ะบุ่นจ้อง พระอร่ามอายุเวลานั้นก็ 50 กว่าปี พออายุ 60 ปี ก็สิ้นอายุไปเลย
- คำถาม พระอร่ามเป็นคนจีนที่อยู่ภูเก็ตใช่ไหมครับ
- แป๊ะบุ่นจ้อง จีนภูเก็ต มาจากจีนปีนังมาอยู่ภูเก็ต
- คำถาม เป็นคนมั่งคั่งมาอยู่ภูเก็ตใช่ไหมครับ
- แป๊ะบุ่นจ้อง ครับ เป็นคนที่ใจดีโอบอ้อมอารีกับราษฎรทุกคน ไม่ถือตัวว่าเป็นคนต่ำช้าอย่างไรมาคุยด้วยแกก็คุยด้วย ไม่เหมือนเถ้าแก่อื่น ๆ เขา คนอื่นเขาถ้าแต่งตัวไม่สุภาพ ไม่มีอะไร คนจนละก็ เขาไม่คุยด้วย เขาจะไล่ไปเลย แต่พระอร่ามเอาทั้งนั้น
- คำถาม พระอร่ามนี้เป็นคนจีนมาจากเมืองจีนปีนัง แล้วก็มาอยู่ภูเก็ตตั้งแต่เด็ก มีอัธยาศัยดีมากเลยใช่ไหมครับ ความลำบากของการเดินทางเข้าไปเมืองโชนสมัยก่อนเป็นยังไงบ้าง
- แป๊ะบุ่นจ้อง สมัยก่อนเดินทางลำบากมาก เดินวันหนึ่ง เดินจากท่าข้ามไปที่กงสีใหญ่เขาเอาเสบียงไปไว้ เอาเสบียงขึ้นไปคนเดินก็วันหนึ่ง
- คำถาม ตอนที่ทำสะพาน ทำสะพานเข้าไปเป็นอย่างไร
- แป๊ะบุ่นจ้อง สะพานนี้ผมไม่ได้ไปดูหลายปีแล้ว รู้ข่าวว่าพื้นบนไม่มี ปูไม้หน้าสาม หน้าห้า แล้วก็น้ำลอยเอาอะไรไปนี่แหละ แล้วก็ทีหลังทำโรงเลื่อย ที่นางย่อนเขาทำโรงเลื่อย โค่นไม้ กิ่งไม้ อะไรมาปะทะที่เสาก็ไปหมดเลย ตั้งแต่นั้นมาผมก็ไม่ได้ขึ้นไปดูเลย
- คำถาม ก็ไม่ได้ขึ้นไปดูเลย
- แป๊ะบุ่นจ้อง ก็ไม่ได้ขึ้นไปที่สะพานนั้นเลย
- คำถาม ตอนนี้แป๊ะอายุเท่าไหร่แล้ว
- แป๊ะบุ่นจ้อง ตอนนี้ 88 ปีแล้ว
- คำถาม อยากจะถามแป๊ะอีกนิดหนึ่ง ลักษณะของเหมืองโชนมันเป็นอย่างไรเมื่อเขาไปดู แล้วอยากจะให้แป๊ะช่วยบรรยายให้ฟัง เป็นภูเขา หรือเป็นหน้าผา เป็นยังไง
- แป๊ะบุ่นจ้อง เวลานั้นเขาทำเป็นอุโมงเข้าไป ไม่ได้เจาะหน้าผา ก่อนหน้านี้พระอร่ามเจาะหน้าผา ท่านคุณเจียรก็เจาะหน้าผา ท่านบูรพาเจาะอุโมงเข้าไปเอาแร่ แต่ตามนึกคิดของพระอร่ามบอกว่าแร่นี้อยู่ใต้ลงไปอีก ไม่ได้อยู่ชั้นนั้น แกขุดอุโมงดินที่ตั้งเครื่องขุดให้ทะลุไป แล้วเอาน้ำไปฉีดล้างภูเขาให้หมด แล้วจะตั้งเครื่องตรงนั้น ที่นี้แกมาเสียชีวิตเสียก่อน
- คำถาม แล้วตอนนี้อุโมงก็ยังมีอยู่ใช่ไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง ยังมีอยู่ ถึงมีก็พังไปบ้างแล้ว อุโมงน้ำ จะพ่นน้ำเข้าไปได้สักครึ่งได้
- คำถาม ประมาณกี่เมตรได้ถ้าเข้าไป ความลึกของอุโมงตัวนี้
- แป๊ะบุ่นจ้องความลึกที่ยาวไปก็ 50-60 เมตรได้ เพราะเมื่อพระอร่ามเสียชีวิตก็ไม่ได้ทำต่อ
- คำถาม อยากจะถามว่าเหมืองโชนที่เข้าไปทำ แปลว่ามีแร่ดีบุกมากใช่ไหมครับ
- แป๊ะบุ่นจ้อง มากครับ
- คำถาม มากแค่ไหน
- แป๊ะบุ่นจ้อง แล้วแต่เครื่องมือที่จะทำออกมา อย่างนี้เขาทำนั้นที่ระเบิดออกมาที่มีแร่ เขาเอามาโม่ ถ้าไม่มีแร่ก็โกยไปลงเหว เป็นหินทั้งนั้น แต่ที่พระอร่ามคิดจะล้างภูเขาล้างดินให้หมด แต่ที่นั่นก็มีแร่เหมือนกัน กะว่าจะไปเอาแร่ที่ในคลองข้างล่าง แต่ทำไมถึง พระอร่ามมาเสียชีวิตเสียก่อน
- คำถาม แปลว่าเขาลูกนั้นใหญ่มากใช่ไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง ใช่ครับใหญ่
- คำถาม ตอนนั้นความอุดมสมบูรณ์ของแร่ถ้าพูดถึงกี่เปอร์เซ็นต์ของที่ออกมา
- แป๊ะบุ่นจ้อง เปอร์เซ็นต์ของแร่ดีมาก
- คำถาม เป็นแร่ที่ดีที่สุดบอกอย่างนั้นได้ไหมครับ
- แป๊ะบุ่นจ้อง แร่ดีบุก 72 % กรณีแร่ที่แยก ถ้าแยกดีก็ 74%
- คำถาม แล้วทราบว่าตอนนั้น ในนั้นบุคคลเข้าไปค่อนข้างยาก ถามว่ามีน้ำตกที่สวยงามอยู่ในนั้น เป็นอย่างไรครับ
- แป๊ะบุ่นจ้อง มีน้ำตกในนั้น แต่ต้องบุกป่า บุกคลองเข้าไป ต้องไปตามคลองหาง่ายกว่า ถ้าบุกป่าเข้าไปมันไม่ไหว มันมีอยู่ 2 น้ำตก น้ำตกใหญ่เขาเรียกว่า โตนสูง เมื่อก่อนนี้ มาทีหลังเขาเรียกว่าโตนพันวา แต่พันวาหรือไม่ ผมก็ไม่ทราบ
- คำถาม มีอยู่ 2 แห่ง
- แป๊ะบุ่นจ้อง ข้างใต้ลงไปมีโตนอีก แต่ไม่ได้ติดประทานบัตร ก็ใหญ่เหมือนกัน
- คำถาม แล้วน้ำตกตรงไหนที่ใหญ่ที่สุด คือสูงที่สุดประมาณกี่เมตร จากหน้าผา
- แป๊ะบุ่นจ้อง ก็ผมว่าไม่อย่างที่เขาว่าหรอก คือผมเคยเดินขึ้นไปเที่ยวบ้านปลายแสงเมื่อก่อน และเดินขึ้นมาทางลำคลองแล้วก็มาขึ้นทำนบตรงนั้น ต้องปีนป่ายขึ้นมาที่มีรากไม้ ผมก็ว่าไม่กี่เมตร
- คำถาม พอ ๆ กับน้ำตกตำหนังไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง ตำหนังผมก็ไม่เคยไปเที่ยว ผ่านไปผ่านมาก็แค่นั้นเอง
- คำถาม แต่ก็พูดถึงความสวยงามทางธรรมชาติของน้ำตกยังมีอยู่ใช่ไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง มีครับ มีน้ำตกอยู่ 3 แห่ง แห่งหนึ่งพระอร่ามก็ไปปิดกั้นทำนบเสีย แต่น้ำตื้น น้ำไม่สูง น้ำนี่ไปใช้เครื่องไฟฟ้า ทำบดหิน ใช้เป็นความสว่างของกงสีที่คนงานอยู่ แล้วก็ระหว่างทางเดินอะไรนี่
- คำถาม ในการขนเครื่องมือเข้าไปนี้ ขนเข้าไปกี่ปีแล้ว
- แป๊ะบุ่นจ้อง ขนเครื่องมือ 3 ปี เครื่องโม่ เครื่องจักร คือต้องเป็นทางให้กว้างออกไป แล้วต่อรางรถ แล้วก็ใช้วินตามขึ้นไป ลากขึ้นไป ถ้าที่เสมอก็ใช้คนเข็นมันช้าก็ตอนนี้แหละ เพราะเครื่องมือมาเป็น 2 คราว คราวแรกมาถึงก็ไปได้สัก 3-4 กิโล เครื่องมาอีกก็ต้องหยุด รื้ออุปกรณ์แล้วลงมาตั้งต้นใหม่แล้วก็เอาขึ้นไปอีก
- คำถาม หลังจากที่ทำเหมืองแร่แล้ว ต้องขนเครื่องมือลงมาไหม หรือว่าปล่อยคาราคาซังเอาไว้
- แป๊ะบุ่นจ้อง ไม่ได้ขน น่ากลัวจะเอาไปขายแล้ว ผู้จัดการไปก็ไม่ได้เอาอะไรไป ทางยังดี รถก็ขึ้นไปได้ ของที่เอามาได้เขาก็บรรทุกเอามาหมด
- คำถาม แต่พวกเศษเหล็กคงยังมีใช่ไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง ก็ยังเหลือซากอยู่บางส่วน จะเป็นรางรถก็ยังมี
- คำถาม แป๊ะเกิดที่ไหน
- แป๊ะบุ่นจ้อง ภูเก็ต
- คำถาม มีเชื้อสายจีนไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง เดิมพ่อแม่เป็นผู้จัดการอยู่เหมืองโชนทีแรก แล้วผมก็ตามเตี่ยมา
- คำถาม แล้วก่อนหน้าที่แป๊ะจะมา เตี่ยมาอยู่ก่อนแล้วใช่ไหม
- แป๊ะบุ่นจ้อง ครับอยู่ก่อน แต่มาอยู่ไม่ถึงปีผมก็มา ก่อนนี้ผมขุดของพระอร่ามที่ปากถัก แล้วออกจากโน่นมาอยู่เหมืองโชน
* * * * * * * * * * * * * * * * *
สัมภาษณ์คำต่อคำ แป๊ะหยกหลาย
ถาม แป๊ะครับ อำเภอคุระบุรี ตั้งเมื่อไหร่ครับ
ตอบ คุระบุรีเพิ่งมาเปลี่ยนชื่อตอนหลัง เมื่อก่อนเรียกนางย่อน ตอนนั้นยังไม่ได้เป็นกิ่งอำเภอ เป็นอำเภอยัง ที่มาเปลี่ยนชื่อเป็นคุระบุรีก็มาจากที่นี่เป็นตำบลคุระ เห็นไหมฮะ ตำบลคุระแต่บ้านแถวนี้นะฮะ เมื่อก่อนเป็นบ้านทุ่งนา แต่เดี๋ยวนี้คนเขา นางย่อนที่จริงมันต้องขึ้นไปทางข้างบนนี้พ้นนี่ไปราว 4 กิโล บ้านนางย่อนเป็นหมู่บ้านตรงนี้เป็นบ้านทุ่งนา แล้วที่หลังกิ่งอำเภอเกาะคอเขาเขาย้ายมาจากเกาะขึ้นมาอยู่บนแผ่นดินใหญ่นี้ ก็เลยเป็นกิ่งเกาะคอเขา เมื่อก่อนตอนแรกแล้วมาเปลี่ยนชื่อ จากเกาะคอเขามาเป็นคุระบุรี ก็ก่อนที่จะเปลี่ยนก็ประชุมกันว่าเราจะเปลี่ยนชื่อเป็นอะไรดี ทีนี้
ถาม แป๊ะเป็นข้าราชการด้วย
ตอบ ใช่ ตอนนั้นผมเป็น สจ.อยู่
ถาม ประมาณปีไหน
ตอบ ปีนี้น่ากลัว ผมจำไม่ได้ 2523 มาเปลี่ยนเป็น ที่นี่เมื่อก่อนที่เราเรียกคุระมันเป็นตำบลขึ้นกับอำเภอกิ่งเกาะคอเขา แล้วย้ายมานี้แล้วประชุมกันว่าเราไม่ได้อยู่เกาะแล้วก็ต้องเปลี่ยนชื่ออะไรดี ก็มีคำว่านางย่อนคำหนึ่งแล้วก็คุระคำหนึ่ง ที่นี่นางย่อนตามประวัติเขาบอกว่า เมื่อก่อนคนโบราณเขาว่าอันนี้เป็นคล้ายนิทานเรื่องหนึ่งยังไงไม่ทราบว่าข้างเหนือคลองนางย่อนนี้ไปจะมีผู้หญิงนางร่อนแร่ นางร่อน แต่ที่นี่มาเปลี่ยนเป็นนางย่อน แต่ทีหลังก็บอกว่ามันไม่เพราะ เพราะตำบลคุระอยู่แล้วก็เป็นกิ่งอำเภอคุระบุรี ตกลงก็เอาเป็นคุระบุรีเสีย
ถาม เมื่อปี 2523 นี่เอง
ตอบ ฮะ 2523 แถวนี้แหละ ที่นี่ก็เป็นกิ่ง ตอนหลังก็ยกฐานะเป็นอำเภอก็ราว 2528 ได้ย้ายอำเภอมาเป็นอำเภอที่นี้ก็นี้แหละคำที่ใช้เป็นอำเภอคุระบุรี มันมาจากนี้แหละเป็นนิทานมันไม่ได้ประวัติ คนที่เล่าคนโบราณเขาก็เล่าว่าเป็นเจ้าของช้างที่อยู่ที่ถนนใหม่พังงา ที่เขาช้างพังงาอันนี้ช้างมันโดนขโมยมาที่นี่เจ้าของช้างที่อยู่เขาเรียกว่าพ่อตาเขางุ้มที่ถนนใหม่พังงา ภูเขาลูกหนึ่งนั่นแหละเจ้าของช้าง เขาเล่านิทานมาเขาบอกนี้แหละเขามากับโค ตามช้างที่ถูกขโมยมานี้ จะแล้วมาถึงที่นี่ก็เลยอาเจียนเลยเรียกว่าโคระ แล้วมาเปลี่ยนเป็นคุระ ที่นี้พอไปถึงบ้านคุรอดโคมันรอดอาการมันดีขึ้น เขาเลยเรียกโครอด แล้วมาเป็นคุรอด แล้วไปอีกถึงบ้านตำหนังที่นั่นเป็นตำบลตากหนัง ที่หลังต้องลงเรือต้องไปทางเรือเพราะโคตายแล้ว ต้องลงเรือไปที่นั่นเราเรียกเกาะใส่ยา คือไปเจอนางจันทร์ ชื่อนะ ถึงไปขึ้นทางโน้นขึ้นบก ที่นี่ก็ไปนี่แหละไปหุงข้าวเขาโม่เหล็กอะไรนี้แหละ ทางไปพังงานี่แหละเขาเล่าต่อไปจนถึงโน่นถึงพังงานั่นแหละ เขาหม้อเหล็กก็ไปหุงข้าวที่นั่นแต่พอพ้นจากนั่นตรงเขาช้างหลังศาลากลางพังงานั่นแหละ ช้างตัวนั้นแหละประวัตินิทาน
ถาม แล้วเมื่อก่อนคุระบุรีความเป็นอยู่การค้าขาย การอยู่กิน ทำอะไร อาชีพ
ตอบ อาชีพส่วนมากทำไร่ ชาวบ้านก็ตัดหวายขาย หาของป่า ทำแร่อะไร พวกที่ทำแร่ก็ทำ พวกถนัดทำไร่ก็ทำ แต่ไร่นี่หมายความว่าทำเกือบทุกครอบครัว เพราะต้องซื้อข้าว ไม้ต้องซื้อข้าว มันทำไร่แล้วปลูกข้าว เมื่อก่อนการคมนาคมมันไม่ดี
ถาม เมื่อก่อนใช้เรือเดินทาง
ตอบ สมัยก่อนใช้เรือแจว แจวข้างหัว 1 ดอก ท้าย 1 ดอก แจว 2 ดอก หัวดอกเรือแจว มีประทุน มีหม้อข้าว มีเตาไฟ อันอาจจะถึงตะกั่วป่าอย่างน้อย 6-7 คืน สมัยก่อนนะมันกันดาร ที่หลังนี้คุณเจียร วานิช เมื่อก่อนเหมืองโชนมันเป็นของพระอร่าม พ่อของนายดิลก ตันไทย เศรษฐีเมืองภูเก็ต เหมืองนี้นะคนที่มาเจอครั้งแรกก็เป็นคนจีน สมัยก่อนคนอื่นเข้ามาเยอะ ประวัติแซ่ล้อ เจ็กล้อ คนจีนก็ให้พระอร่ามเป็นนายทุน เถ้าแก่โลซุ่ยลูกน้องเจ็กล้อ ลูกน้องของเถ้าแก่นี้เป็นเพื่อนของพระอร่าม ตกลงเหมืองนี้ก็เป็นของพระอร่ามก็พรอร่ามมาทำมันต้องใช้เป็นระเบิด เป็นหน้าหินเป็นสายแร่มองเห็นต้องระเบิดหินแล้วเอามาโม่ แบบเครื่องโม่หินโม่ลูกที่หนึ่ง, ลูกที่ 2, ลูกที่ 3 ก็เป็นทรายกับแร่ ก็เอาแต่แร่ ที่ผมจึงอยากให้คนเดี๋ยวนี้ไปดู ว่าคนโบราณเขามีความสามารถขนาดไหน ที่จะเอาเครื่องมือพวกนี้ไปใช้บนเขาที่สูงตั้ง 4,500 ฟุต เหมืองโชนที่ครั้งจอมพลสฤษดิ์ ที่ใช้เครื่องมาวัด
ถาม แล้วเขาไปประสบความสำเร็จหรือเปล่า
ตอบ พระอร่ามไม่สำเร็จ ก็ขายให้คุณเจียร วานิช ภูเก็ต ที่นี่ตอนนี้ก็ผมก็รับเหมาไม้ฟืนของบริษัท ไซมิทติน เหมืองแร่มันใช้สตรีมมาขุด ผมเหมาไม้ฟืน แล้วบริษัทเขาเลิกลงกับเรา ผมก็มาวิ่งนี่พวกนี้ พวกรูปเก่า ๆ รับซื้อปลา ให้ลงทุนให้พวกแขกทำปลา หาปลาไปขาย พอดีนายหัวเจียร เขาซื้อเหมืองโชน ให้นายหัวเจียรก็เลยคล้าย ๆ กับว่าเรือผมเดินอยู่แถวปากอ่าว แล้วมันย้อนเข้ามานี้ราว ๆ ชั่วโมงหนึ่ง ก็ตกลงให้ผมช่วยพวกอาหารการกินอะไรต่าง ๆ ทางเหมืองต้องการจะใช้อะไรให้ผมช่วยจัดหาส่งไปให้ เมื่อก่อนต้องใช้คนหาบไป กิโลละบาท จากท่าเรือพวกนี้ขึ้นไปถึงตีนเขา 9 กิโล โดยประมาณตรงตีนเขาตรงข้ามเหมืองโชนต้องข้ามเขาไปอีกตั้งลูกหนึ่ง ต้องข้ามพ่อตาหลวงแก้วไปอีกลูก
ถาม ตอนนี้ทางเข้าไปได้ไหม
ตอบ ทางเดินน่ากลัวไม่ได้แล้ว คงรกหมดแล้ว หลายสิบปีแล้ว
ถาม ก็ยังเป็นหน้าผาอยู่หรือเปล่า
ตอบ เหมืองนั้นคงยังอยู่ไม่ไปไหน เป็นภูเขาแต่ทางที่จะไปมันกันดาร ทีนี้จอมพลสฤษดิ์ ตอนหลังเดี๋ยวผมจะเล่า คุณเจียรมาทำให้คุณดำ เปรมจิต มาเป็นผู้จัดการแล้วก็ ผมก็ส่งสินค้าอะไรพวกนี้ให้สรุปแล้วขาดทุนสู้ไม่ได้ ก็ต้องลง นายหัวเจียรก็ติดต่อทางคุณปรีชา เศรษฐบุตร อธิบดีกรมทรัพยากรเมื่อก่อน ติดต่อจอมพลสฤษดิ์ จอมพลถนอม พลโทละม้าย และบริษัทบูรพาสากลเศรษฐกิจนี้เป็นบริษัทของนายทหารทั้งนั้น ซื้อจากนายหัวเจียร นายหัวเจียรขาย 75 % นายหัวเจียรหุ้น 25% ก็ตกลงผมก็เข้าต่อบริษัทบูรพา นายหัวเจียรให้ทำต่อ ผมก็ทำต่อมาจนเขาเลิก หมายถึงอาหาร ส่งแร่ ไปภูเก็ต ผมก็ไปจัดการให้ทั้งหมด แร่ส่งไปภูเก็ต ระยะหลังทางเหมืองเขาต้องการข้าวสารอะไร เราก็จัดการส่งไปให้ แล้วเดือนหนึ่งก็คิดเงินครั้งหนึ่ง
ถาม แล้วสิ้นสุดการทำเหมืองแร่เมื่อไร
ตอบ หลายปีแล้วครับ ตั้งแต่บูรพาก็เดี๋ยว ครั้งจอมพลสฤษดิ์ หมดอำนาจ ตอนนั้นก็ 2500 จอมพลสฤษดิ์หมดอำนาจ ทางนี้ก็หมดอำนาจเหมือนกัน จอมพลสฤษดิ์ ก็ส่งอาจารย์เป้า นายเป้า ขำอุไร เป็นผู้จัดการตกลงก็ทำไม่ได้เหมือนกัน
ถาม ที่เข้าไปทำเหมืองโชน บุกป่าฝ่าดงไปเป็นเพราะอะไร เหมืองแร่ตรงนี้ถึงมีคนอยากเข้าไปมากทั้ง ๆ ทางที่เข้าไปก็ลำบาก
ตอบ แร่มันดี แต่มันอยู่ในหิน มันต้องใช้ระเบิด เจาะแล้วระเบิด แต่แร่มันดี มันกันดารเฉพาะการเดินทาง การขนส่งเท่านั้น แล้วทีหลังบริษัทแอนด์ดิพลไมนิ่ง ฮิตาชิ ทำสัญญาเขาขายกับบริษัทสินสยามก่อน สิบล้าน หรือ ห้าสิบห้านี่แหละที่ทำสัญญาสมัยนั้น แล้วก็นายหัวเจียรยังมีหุ้น 25% เหมือนเดิม ตกลงพวกญี่ปุ่นส่งพวกโปรเฟสเซอร์เข้ามาสำรวจ ในที่สุดติการขนส่งทำไม่ได้ จะขอขนส่งทางเฮลิคอปเตอร์ ทางรัฐบาลไทยไม่ยอมตกลงก็เลิก คือไม่ได้ซื้อมันติดการขนส่งอย่างเดียวที่นี่เหมืองโชนถ้าตามที่เราดูมันไม่ใช่มีเฉพาะแร่ดีบุก เพราะญี่ปุ่นที่มาสำรวจกลางวันมันจะไม่ทำงานเลย พวกที่ทำงานกลางคืน ใช้ไฟส่องหน้าหิน ที่นี่ไอ้เราก็ไม่รู้ว่ามันส่องทำไม หน้าหินมันมีสีต่าง ๆ มันไม่เหมือนหินธรรมดา
ถาม เป็นเพชรได้ไหม เพราะเขาบอกว่าแร่ดีบุกมันจะมีเพชรด้วย
ตอบ ไม่ทราบเหมือน ในที่สุดญี่ปุ่นมันก็ต้องหินนั้น ต่อย ๆ แล้วให้คนหาบเอากลับไปเมืองของมัน คนหาบเกือบตายหาบแต่หิน ไม่มีใครรู้ว่าอะไร มันสกัดเอาหน้าหินที่ส่อง ไม่ระเบิดนั่นแหละตกลงก็ไม่ได้ซื้อบริษัทบูรพาสากลเศรษฐกิจก็ยังคงเป็นเจ้าของ เพราะจอมพลสฤษดิ์หมดอำนาจก็อย่างว่า สัมปทานบัตรก็ขาดอายุไป ไอนี่มันขาดอายุแล้ว
ถาม จากนั้นก็เลิกทำเลยหรือ
ตอบ ครับเลิกเลย ญี่ปุ่นก็ไม่เอาแล้ว
ถาม เกิดทันพระอร่ามไหม
ตอบ จำความไม่ค่อยได้ พระอร่ามตอนมาเหมืองโชนนั้นต้องหามขึ้นไปนะฮะ ขึ้นคานหามไม่ใช่เดิน สะพานตอนนี้ทำ ยังเหลือแต่ตอผมว่าตามที่จริงควรจะอนุรักษ์ไว้ไม่ได้ใช้เหล็กเลย เก็บหินก้อนโต ๆ มาโบกปูนเป็นเสาที่ยังเหลือตออยู่ที่เขื่อนเขามาทำลายมันก็น่าเสียดาย ที่จริงน่าจะอนุรักษ์ไว้ของโบราณเมื่อก่อนใช้เสานั้นมันสูง 10 เมตรได้ ไม่ขาดหรอกจากพื้นน้ำขึ้นไป ที่จัดหินโบกปูนไว้
ถาม แล้วเป็นไปได้ไหมว่าแร่ที่ตรงนั้นมันจะมีเพชรมีอะไรผสมอยู่ด้วย
ตอบ อันที่เราไม่ทราบ ไม่รู้ได้
ถาม ผมเคยได้ยินข่าวว่าการทำเหมืองแร่ดีบุกมักจะมีแร่ดีบุกปะปนอยู่ด้วยแป๊ะเคยได้ยินข่าวไหม
ตอบ ในทะเลมี คนที่ผมพาไปคืนนั้น เมื่อก่อนเขาล้างแร่เขาได้เพชรเยอะนะ เซาเทอร์นกันตัง อะไรนี่แหละที่เขาคนล้างแร่ เขาได้เพชรมาเยอะเหมือนกันแต่เขาปิดเขาไม่กล้าเปิดเผย จากระนองถึงภูเก็ตนี้มีเหมืองเพชร ไอ้เราก็ไม่รู้ว่ามีเหมืองเพชรที่ไหน เพียงแต่รู้ว่ามีบริษัทฝรั่งมันขอสัมปทานไปแล้ว กาเมอร์สัมปทานไปแล้วที่ผมรู้ อ่านข่าวเอา ตอนนี้แหละที่คุณไปสืบดูนะว่ากาเมอร์ เป็นผู้ขอสัมปทานแล้ว ที่ไหนไม่รู้ แต่ว่าจังหวัดพังงานี่แหละ สัมปทานแล้วแต่ยังไม่ลงมือทำแค่นั้นแหละ แต่เราไม่รู้ว่าที่ไหนเพียงแต่เขาบอกว่าที่จังหวัดพังงา.
* * * * * * * * * * * * * * * * *
หน้าแรก
สถิติวันนี้ 
สถิติเดือนนี้ 
สถิติปีนี้ 
